Η σωστή παρακολούθηση της σωματικής ανάπτυξης μετά την γέννηση ενός βρέφους βασίζεται σε τρεις ουσιώδεις παραμέτρους: το βάρος σώματος, το ανάστημα και η περίμετρος κεφαλής, η οποία αντανακλά την ανάπτυξη του εγκεφάλου και έμμεσα τη νοητική εξέλιξη.
Το φυσιολογικό βάρος ή ύψος ή περίμετρος κεφαλής έχουν μεγάλο εύρος για κάθε ηλικία. Εύλογο λοιπόν να είναι το ερώτημα ποιά από τα παιδιά θεωρούνται ότι έχουν φυσιολογική ανάπτυξη?
Για τον λόγο αυτό χρησιμοποίουνται διαγράμματα ανάπτυξης με βάση τα νέα Πρότυπα Διαγράμματα Αύξησης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας απ΄τη γέννηση έως τους πρώτους 36 μήνες και απ΄τον 3ο έως 18ο χρόνο ζωής. Επιπλέον, ο τακτικός έλεγχος του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) σύμφωνα με τα διαγράμματα της Διεθνούς Ομάδας Δράσης για την Παχυσαρκία προσδιορίζει την καλύτερη εκτίμηση του υπερβάλλοντος βάρους και της παχυσαρκίας.
Όσον αναφορά την ψυχοκινητική ανάπτυξη είναι μια εξελικτική διαδικασία πολλών επιμέρους λειτουργιών, κατά την διάρκεια της οποίας αποκτώνται συνεχώς νέες ικανότητες, που διαμορφώνονται από την αλληλεπίδραση του γενετικού υλικού με τους εξωτερικούς παράγοντες (διατροφή, νοσήματα, οικογενειακό-οικονομικό-κοινωνικό περιβάλλον). Επιπλέον, η ανάπτυξη του παιδιού αποτελεί μια δυναμική λειτουργία που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση συγκεκριμένων δεξιοτήτων στις διάφορες ηλικίες που ονομάζονται αναπτυξιακά ορόσημα, γι’ αυτό ο έλεγχος της ανάπτυξης θα πρέπει να γίνεται όχι μόνο κατά τομείς αλλά και κατά ηλικίες.
Η ψυχοκινητική εξέλιξη του παιδιού στο “pediatriccare” ελέγχεται γενικότερα στους τομείς: α) ομιλίας και ακοής, β) αδρής κινητικότητας, γ) όρασης, αντίληψης-εκτέλεσης δεξιοτήτων και λεπτής κινητικότητας, και δ) προσωπικότητας-κοινωνικότητας και παιχνιδιού. Με την πάροδο του χρόνου εξειδικεύεται στο να περιλαμβάνει ανώτερες λειτουργίες όπως γνωσιακές και συμπεριφορικές.
Περιλαμβάνει ειδική νευροαναπτυξιακή εκτίμηση των οροσήμων, γνωστικά τεστ, συμπεριφοριστική εκτίμηση, λεπτομερέστατο ιατρικό ιστορικό και σε ειδικές περιπτώσεις ειδικό εργαστηριακό έλεγχο για αποκλεισμό παθολογικών καταστάσεων όπως και συντονισμό με άλλους ειδικούς γιατρούς, θεραπευτές ή εκπαιδευτικούς.
Ο τακτικός έλεγχος της ανάπτυξης και της ψυχοκινητικής εξέλιξης του παιδιού αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της παιδιατρικής εξέτασης στο “pediatriccare” χάρη στην άρτια επιστημονική εκπαίδευσή της ιατρού και την πολυετή εμπειρία της παρέχεται πρώιμη ανίχνευση πιθανών διαταραχών.
Η εκτίμηση της εξέλιξης σε κάθε τομέα βασίζεται στα αναπτυξιακά ορόσημα και οι ηλικίες που έχουν επιλεγεί για τον συστηματικό έλεγχο της ανάπτυξης, επειδή σε αυτές τις ηλικίες κατακτώνται χαρακτηριστικές δεξιότητες ονομάζονται «ηλικίες-κλειδιά», και είναι οι ακόλουθες: 6 εβδομάδες, 9 μήνες, 1 έτος, 18 μήνες, 2 ½ χρόνια, 3 χρόνια, 4χρόνια, 5χρόνια.
| Ηλικία | Κοινωνική Συμπεριφορά & Παιχνίδι | Ακοή & Γλώσσα | Όραση & Λεπτοί Χειρισμοί | Αδρή Κινητικότητα |
| 6 Εβδομάδες | ·Παρακολουθεί το πρόσωπο του εξεταστή
· Χαμογελάει στη μητέρα του όταν του γλυκομιλάει |
·Τρομάζει σε δυνατό θόρυβο
·Αντιδρά σε δυνατό ήχο/κουδουνίστρα σε απόσταση 15 εκ. από το κάθε αυτί ·Διαφοροποιεί το κλάμα του |
·Παρακολουθεί οριζόντια 90° και κάθετα 60° (κόκκινη μπάλα σε απόσταση 30 εκ. από το πρόσωπο) | ·Αντανακλαστικά
· Έλεγχος κεφαλής: -Ύπτια θέση – Πρηνής θέση – Πρηνής ανάρτηση |
| 9 Μήνες | · Παίζει «κου-κου-στα»
· Παίζει με τα χέρια και τα πόδια του · Βάζει αντικείμενα στο στόμα |
·Γελάει δυνατά
·Παράγει ήχους ·Γυρίζει όταν ακούει το όνομα του ·Έλεγχος ακοής με «δοκιμασία απόσπασης της προσοχής» ·Επαναλαμβάνει συλλαβές «μπαμπαλίζει» |
·Παρακολουθεί αντικείμενα όταν πέφτουν
· Προσηλώνει το βλέμμα του σε μικρά αντικείμενα · Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι το άλλο · Απλώνει το χέρι του και πιάνει αντικείμενα με την παλάμη |
·Ανασηκώνεται στην καθιστή θέση
·Κάθετε μόνο του ·Κρατά μέρος του βάρους του στα πόδια ·Κάθετη «σωματική αντίδραση» ·Μπουσουλάει ·Πρόσθια «προστατευτική αντίδραση» ·Γυρίζει από την ύπτια στην πρηνή θέση |
| 1 Χρόνος | Κάνει «αντίο»
·Παίζει «κου-πε-πε» ·Δείχνει τι θέλει (όχι με κλάμα ) ·Πίνει με ποτήρι |
·Έλεγχος ακοής με «δοκιμασία απόσπασης της προσοχής»
· Λέει «μαμά, μπαμπά» με νόημα ·Κατανοεί αρκετές λέξεις ·Ανταποκρίνεται όταν ακούει το όνομα του |
·Κρατάει δύο κύβους στα χέρια του και τους χτυπάει
·Πιάνει αντικείμενο με το δείκτη και τον αντίχειρα ·Αρχίζει να πετάει αντικείμενα στο πάτωμα ·Δείχνει με το δείκτη ·Δοκιμασία όρασης με μικρά σφαιρίδια |
·Στηρίζεται μόνο του και σηκώνεται όρθιο
·Περπατάει στηριζόμενο στα έπιπλα ·Περπατάει όταν τον κρατούν από το χέρι |
| 18 Μήνες | · Δυσφορεί όταν είναι «λερωμένο»
· Βγάζει τα παπούτσια και τις κάλτσες του · Εξερευνά το περιβάλλον · Καταφέρνει να τρώει καλά με το κουτάλι |
·Υπακούει σε απλές εντολές
·Δείχνει 3 μέρη του σώματος όταν ερωτηθεί ·Λέει 3 ή περισσότερες λέξεις εκτός από «μαμά, μπαμπά» ·Φλυαρεί χρησιμοποιώντας δικές του λέξεις |
· Χτίζει πύργο με 3 ή 4 κύβους
· Γυρίζει σελίδες βιβλίου ·Δεν πετάει συστηματικά αντικείμενα στο πάτωμα ·Ώριμη σύλληψη με δείκτη και αντίχειρα ·Μεταχειρίζεται μολύβι – μουντζουρώνει |
·Ανεβαίνει σε καρέκλα
·Ανεβαίνει σκαλιά κρατώντας το κάγκελο (2 πόδια σε κάθε σκαλί) ·Κουβαλάει παιχνίδια ενώ περπατάει ·Περπατάει προς τα πίσω |
| 2-2 1/2 Χρόνια | · Μένει στεγνό την ημέρα
· Βάζει τα παπούτσια του ή κάποια ρούχα · Τρώει με κουτάλι και πιρούνι · Παίζει μόνο του |
·Έλεγχος ακοής με «δοκιμασία διάκρισης της ομιλίας»
·Λέει το όνομα του ·Λέει λέξεις σε πληθυντικό ·Ενώνει δύο λέξεις για να κάνει μικρές φράσεις |
·Χτίζει πύργο με 8 κύβους
·Μιμείται κάθετη και οριζόντια γραμμή με μολύβι ·Έλεγχος όρασης με μικρά σφαιρίδια |
·Κλωτσάει μπάλα
·Χοροπηδάει στην ίδια θέση με τα 2 πόδια ·Ανεβαίνει και κατεβαίνει σκαλιά κρατώντας το κάγκελο (2 πόδια σε κάθε σκαλί) ·Τρέχει |
| 3 Χρόνια | ·Αποχωρίζεται για λίγο τη μητέρα του
·Ντύνεται και γδύνεται μόνο του με μικρή βοήθεια ·Πηγαίνει στην τουαλέτα μόνο του ·Πλένει και σκουπίζει τα χέρια του |
·Λέει το όνομα του το φύλο και την ηλικίας του
·Κάνει προτάσεις με 4 λέξεις ·Χρησιμοποιεί προθέσεις |
·Ταιριάζει 2 όμοια χρώματα
·Βελονιάζει χάντρες ·Αντιγράφει κύκλο ·Έλεγχος όρασης με οπτότυπα |
·Στέκεται στο ένα πόδι για 1 δευτ.
·Κάνει ποδήλατο με 3 ρόδες ·Ανεβαίνει σκαλιά κρατώντας το κάγκελο (1 πόδι σε κάθε σκαλί) ·Τρέχει γρήγορα |
| 4 Χρόνια | ·Ντύνεται μόνο του χωρίς βοήθεια
· Βουρτσίζει τα δόντια του · Μοιράζεται τα παιχνίδια του |
·Αναγνωρίζει 3-4 χρώματα
·Δίνει πλήρες όνομα και διεύθυνση ·Μετράει μέχρι το 10 ·Μιλάει χωρίς σοβαρά γραμματικά λάθη |
·Ζωγραφίζει άνθρωπο με 3 μέρη του σώματος
·Κάνει γέφυρα με 3 κύβους ·Αντιγράφει σταυρό και τετράγωνο ·Έλεγχος όραση με οπτότυπα |
·Στέκεται στο ένα πόδι για 5 δευτ.
·Σκαρφαλώνει σε δέντρο/φράχτη/σκάλα ·Κάνει κουτσό 2 μέτρα εμπρός ·Περπατάει «φτέρνα -δάκτυλα» προς τα εμπρός |
| 5 Χρόνια | ·Συμμετέχει σε ομαδικό παιχνίδι
·Επιλέγει τους φίλους του ·Παρηγορεί άλλους σε ανάγκη |
·Έλεγχος ακοής με « ταχύ ακουόγραμμα ελεύθερου πεδίου»
·Μιλάει με ευχέρεια και ευκρίνεια |
·Ζωγραφίζει άνθρωπο με πολλά μέρη του σώματος
·Κάνει σκάλες με 5 κύβους ·Βελονιάζει χάντρες με ευχέρεια ·Αντιγράφει τρίγωνο ·Έλεγχος όρασης με οπτότυπα |
·Κατεβαίνει σκάλες (1 πόδι σε κάθε σκαλί)
· Αναπηδάει και πιάνει την μπάλα ·Περπατάει «φτέρνα-δάχτυλα» προς τα πίσω |