Το μωρό στην ηλικία των 3-6 μηνών, λατρεύει να κοιτάζει πρόσωπα και παιχνίδια με ενδιαφέρον. Αρχίζει να γελάει δυνατά και όσο πιο συχνά του ανταποκρινόμαστε τόσο πιο συχνά θα μας χαμογελάει.

Όσο το μωρό μεγαλώνει, θα αρχίσει να κάνει ήχους όπως «μπαχ – μπαχ» «ντα–ντά» και «μα-μα-μα». Αυτό ονομάζεται μπαμπάλισμα και είναι η αρχή της ομιλίας. Σιγά σιγά το μωρό σας γίνεται πιο κοινωνικό, κλωτσάει  τα πόδια του και κυματίζει τα χέρια του κάθε φορά που βλέπει γνώριμα του πρόσωπα. Ακόμα, εάν ακούσει κάποιο ήχο θα στρίψει το κεφάλι του προς την μεριά όπου έρχεται ο ήχος.

Είναι σημαντικό να είστε γενναιόδωροι και χαλαρωμένοι όσο φροντίζετε το μωρό σας. Τo άγγιγμα σας και η φωνή σας το βοηθάνε να μάθει να χαλαρώνει και να απολαμβάνει την ζωή. Στην ηλικία αυτή ξεχωρίζει πλέον τον αυστηρό από τον ήπιο τόνο, για αυτό θα πρέπει να του μιλάμε γλυκά χωρίς να του φωνάζουμε. Ξεχωρίζει τα γνωστά από τα άγνωστα πρόσωπα και μπορεί να αντιληφθεί την απουσία σας. Ξεκινάει να ανακαλύπτει τον κόσμο καθώς επεξεργάζεται με τα χεράκια του αντικείμενα και παιχνίδια και είναι έτοιμο να ανταποκριθεί στο κάλεσμα.

Τι μπορεί να κάνει το παιδί σας στην ηλικία των 3-6 μηνών:

1. Να αναζητά παιχνίδια ή ανθρώπους
2. Να γελάει δυνατά
3. Να κυλιέται κάτω
4. Να κρατάει το κεφάλι του σταθερό
5. Να προσέχει μικρά αντικείμενα
6. Να σηκώνεται στηριζόμενο στα χέρια του
7. Να κάθεται ίσια με βοήθεια
8. Ξεκινάει να συγκεντρώνει την προσοχή του σε ασπρόμαυρα σχέδια
9. Να αλλάζει τα παιχνίδια από το ένα χέρι στο άλλο
10. Ακούει στο όνομα του
11. Πειραματίζεται με τις λέξεις και γίνεται αρκετά φλύαρο
12. Αντιλαμβάνεται την απουσία σας από τον χώρο

Στην περίοδο των 6-9 μηνών το παιδί σας συνεχίζει να μαθαίνει για τον κόσμο. Αρχίζει να κατανοεί το σώμα και τις δυνατότητες του. Επικοινωνεί με έναν δικό του τρόπο και ανταποκρίνεται στα ερεθίσματα που του δίνετε.

Γυρίζει στο όνομα του και γελάει δυνατά. Θα παρατηρήσετε μεγάλες αλλαγές στην διανοητική και κινητική ανάπτυξη του. Πιθανόν να αρχίσει να μπουσουλάει γύρω γύρω και να σπρώχνει τα έπιπλα. Σιγουρευτείτε ότι ο κόσμος του μωρού σας είναι ασφαλής.

Τι μπορεί να κάνει το παιδί σας στην ηλικία των 6-9 μηνών:

1. Να σηκώνεται με την βοήθεια σας
2. Να σταθεί όρθιο με την βοήθεια των χεριών σας
3. Να σταθεί στα γόνατα σας και να χοροπηδάει
4. Να θυμώσει εάν του πάρετε κάτι από τα χέρια του
5. Να αναγνωρίσει μια γνωστή φωνή
6. Να φάει μόνο του ένα κράκερ
7. Να παίζει με τα χέρια του και τα πόδια του
8. Να χτυπά παλαμάκια
9. Να κρατάει το κεφάλι του ψηλά και να το περιστρέφει
10. Να φωνάζει δυνατά
11. Να επαναλαμβάνει μικρές συλλαβές
12. Να μπουσουλάει
13. Να γυρίζει όταν το αποκαλείτε με το όνομα του

Το μωρό σας ανακαλύπτει τον κόσμο

Tο μωρό σας είναι γεμάτο περιέργεια για όλα. Ξεκινάει να ελέγχει το σώμα του με το να μπουσουλάει, να σκαρφαλώνει, και προσπαθεί να περπατήσει με την βοήθεια αντικειμένων για στηρίγματα. Κοντεύει να κάνει τα πρώτα του βήματα. Στην ηλικία 9-12 μηνών ξεκινάει να φέρνει τα πάντα στο στόμα του, να πιάνει γερά τα αντικείμενα και να σας κάνει ξεκάθαρο τι του αρέσει και τι όχι. Το μωρό σας θα σας κάνει την καλύτερη παρέα στις εξωτερικές σας δουλειές. Θα παρατηρεί τον κόσμο και θα απολαμβάνει την βόλτα του μαζί σας όσο τίποτα.

Όσο το μωρό σας ανακαλύπτει τον κόσμο μέσα από την δράση, θυμηθείτε να του μιλάτε για το περιβάλλον του. Κατονομάστε αντικείμενα όπως «μπάνιο» ή «μάτια – στόμα – μύτη» και ακούστε την απάντηση του. Το μωρό σας είναι έτοιμο να δεχτεί απλές οδηγίες όπως «κάτσε κάτω»  «σταμάτα» ή «έλα εδώ». Σταδιακά θα αρχίσει να λέει λέξεις τις οποίες μπορείτε να αναγνωρίσετε όπως «μαμά» «μπαμπά».
Μην ξεχάσετε να χαμογελάσετε και να το παινέψετε για τα μικρά αυτά πράγματα που κάνει όπως όταν μαθαίνει κάτι καινούργιο ή όταν κάνει κάτι καλά! Θα μαθαίνει μεγάλα και μικρά πράγματα κάθε μέρα. Στην ηλικία των 9-12 μηνών θα αρχίσει να ενδιαφέρεται για τις λεπτομέρειες και να χρησιμοποιεί μεμονωμένα τα δάχτυλα του. Θα ρίχνει επίτηδες τα αντικείμενα του κάτω όχι για να σας κοροϊδέψει αλλά γιατί του αρέσει να ακούει τους ήχους που κάνουν.

Θα αρχίσει να ψάχνει τα αντικείμενα που του κρύβουμε και θα ανταποκρίνεται στις απαγορεύσεις που του κάνετε. Η λέξη ‘’Μηηη’’ θα το σταματάει για λίγο από τη δραστηριότητα του. Θα αρχίσει να αναζητάει την πηγή του ήχου χωρίς να εστιάζει μόνο στη μητρική γλώσσα.

Τι μπορεί να κάνει το παιδί σας στην ηλικία των 9-12 μηνών:

1. Να εξερευνήσει και να χειριστεί αντικείμενα: να κυματίσει, να κουνήσει, να στριφογυρίσει να ζουλήξει αντικείμενα και ακόμα να τα βάλει στο στόμα του.
2. Να μετακινήσει ένα παιχνίδι από το ένα χέρι του στο άλλο
3. Να κρατήσει δυο παιχνίδια την ίδια στιγμή, ίσως και να τα χτυπήσει μεταξύ τους.
4. Να μπουσουλίσει ενώ κρατάει ένα παιχνίδι
5. Να τραβήξει ένα σκοινί για να φτάσει το παιχνίδι που βρίσκεται στη άκρη του.
6. Να μαζέψει μικρά αντικείμενα χρησιμοποιώντας τον αντίχειρά και δύο δάχτυλα, όχι όμως με ευκολία .
7. Να κάνει μόνο του βήματα και να προχωράει όπως ένα ρομπότ.
8. Να ανέβει σκάλες μπουσουλώντας
9. Να αρχίσει να λέει μερικές λέξεις
10. Να τρώει με τη βοήθεια των χεριών του
11. Να πίνει από το ποτηράκι του με ελάχιστη βοήθεια δική σας
12. Να μιμείται ήχους
13. Να γυρίσει όταν το καλείται με το όνομα του
14. Να γελάσει δυνατά
15. Να στέκεται όρθιο όταν κάποιος το υποβαστάζει και να στηρίζεται σε έπιπλα
16. Να κάνει ‘’γεια’’, να χτυπήσει παλαμάκια, να στείλει φιλάκια, να κάνει ‘’κουπεπέ’’
17. Να σηκωθεί και να ξανακάτσει μόνο του
18. Να σας δείξει μερικά μέρη του σώματος του όταν το ζητήσετε
19. Να σας δείξει τι θέλει με τον δείκτη του χεριού του

Το παιδί σας αρχίζει να φτιάχνει καινούργιες λέξεις

Εάν συνηθίζετε να διαβάζετε, να μιλάτε και να τραγουδάτε στο μωρό σας, θα δείτε τώρα την επιβράβευση των κόπων σας. Το μωρό σας στην ηλικία των 12-15 μηνών είναι ικανό να καταλαβαίνει όλο και περισσότερα πράγματα. Θυμηθείτε ότι όσο περισσότερο του μιλάτε τόσο πιο έξυπνο θα γίνει. Μια καλή ώρα για να μιλήσετε στο παιδί είναι η ώρα που ντύνεται.

Όπως του βάζετε τα ρούχα του, ονομάστε ξεχωριστά κάθε ρούχο όπως: κάλτσες, πουκάμισο, παντελόνι κτλ. Αφού περάσουν μερικές ημέρες απλώστε τα ρούχα αυτά στο πάτωμα μπροστά του και ζητήστε του να σας δίνει αυτό που του λέτε. Επαναλάβετε το ίδιο και στο μπάνιο του, αφού του ονομάσετε όλα τα παιχνίδια στην μπανιέρα, ζητήστε του να σας δώσει ένα συγκεκριμένο.

Προσπαθήστε να αποφύγετε να του λέτε «όχι» εκτός όταν υπάρχει κάποιος κίνδυνος. Εάν κάνει κάτι το οποίο δεν σας αρέσει, αποσπάστε του την προσοχή με το να το τοποθετήσετε σε μια άλλη περιοχή ή δώστε του κάτι άλλο να κάνει. Εάν πάλι εμπεριέχεται άμεσος κίνδυνος σε αυτό που κάνει πχ εάν πρόκειται να ακουμπήσει τον ζεστό φούρνο, πείτε του «όχι, ο φούρνος είναι ζεστός, και θα πονέσεις».

Να είστε συγκεκριμένοι όταν χρησιμοποιείτε την λέξη «όχι» έτσι ώστε να σημαίνει «σταμάτα αμέσως». Να θυμάστε όμως ότι η μνήμη του μωρού σας δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη και θα χρειαστεί να το επαναλάβετε αρκετές φορές ακόμη.

Το παιδί βαδίζει στον δεύτερο χρόνο της ζωής του και έρχεται αντιμέτωπο με τον συναισθηματικό του κόσμο. Κατορθώνει να συνδέσει συγκεκριμένα συναισθήματα με πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις. Η κοινωνικότητα του δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη και θα προτιμάει να παίζει μόνο του καθώς και να αποσπάσει αντικείμενα από τα χέρια της παρέας του.

Γενικά, ο δεύτερος χρόνος χαρακτηρίζεται από ποικίλες αναπτυξιακές κατακτήσεις μέσα από τις οποίες το παιδί βιώνει τον εαυτό του, τον κόσμο γύρω του, τον ίδιο του τον εαυτό.

Τι μπορεί να κάνει το παιδί σας στην ηλικία των 12-15 μηνών:

1. Να σηκώνει μικρά αντικείμενα χρησιμοποιώντας ένα δάχτυλό και τον αντίχειρα του
2. Να δείχνει πράγματα με τον δείκτη του
3. Να αφήσει αντικείμενα με ένα περίεργο τρόπο, και να τα πετάει ώστε να εξασκηθεί στο πως να χρησιμοποιεί τα δάχτυλά του
4. Να κρατάει κάτι το οποίο θέλει να σας το δώσει
5. Βάζει τα τουβλάκια του μέσα στο κουτί
6. Κατανοεί τι του λέτε και ανταποκρίνεται στο όνομα του
7. Κρατά δύο αντικείμενα στα χέρια του και τα χτυπάει μεταξύ τους
8. Να πειραματίζεται με απλούς τρόπους εάν δύο πράγματα ταιριάζουν
9. Να περπατάει όταν του κρατάτε το ένα ή τα δύο χέρια, ή ακόμα και να περπατάει μόνο του χωρίς καμία βοήθεια
10. Να κουνιέται με το ρυθμό όταν στέκεται μόνο του
11. Να σταματάει για να μαζέψει πράγματα από το έδαφος /πάτωμα
12. Να ανέβει σκάλες ενώ σας κρατάει ή ενώ κρατιέται από την κουπαστή.
13. Μπορεί να σπρώξει κυλιόμενα παιχνίδια προς τα πίσω αντί να τα σπρώξει προς το μέρος του.
14. Μαθαίνει τι του επιτρέπεται και τι όχι
15. Εξερευνεί τον κόσμο γύρω του
16. Κάνει ‘’αντίο’’ με το χεράκι του

Το ερωτηματολόγιο αυτό θα φανεί χρήσιμο σε μητέρες που υποψιάζονται ότι το παιδί τους μπορεί να έχει κάποια ανησυχητικά σημάδια που σχετίζονται με τις διαταραχές επικοινωνίας και το αυτιστικό φάσμα. Η συμπλήρωση του μπορεί να συμβάλει στην πρώιμη ανίχνευση.

Οδηγίες: Κυκλώστε όσες από τις ερωτήσεις ταιριάζουν στο παιδί σας

1. Το παιδάκι σας, αν σας δει να κρύβετε ένα αντικείμενο κάτω από ένα πανάκι θα προσπαθήσει να το βρει;
2. Αν κουνήσετε μια κουδουνίστρα στο παιδί σας μπορεί να την κουνήσει μετά και αυτό; Επαναλαμβάνουμε 3 φορές (κυκλώνουμε αν το επαναλάβει 2/3);
3. Φέρνει να μας δείξει τα αγαπημένα του παιχνίδια; (Κυκλώνουμε αν μας τα δείχνει, δεν είναι απαραίτητο να τα δίνει)
4. Κάνει ήχους και φωνούλες για να επικοινωνήσει μαζί σας;
5. Αν το ρωτήσετε «πού είναι ο μπαμπάς» ή η γιαγιά;» , γυρίζει αμέσως το κεφάλι του με νόημα και δείχνει με το βλέμμα του;
6. Σας κοιτάζει στα μάτια και διατηρεί τη βλεμματική επαφή για να επικοινωνήσει μαζί σας;
7. Μιλήστε του με αυστηρό τόνο και συνδυάστε το με χειρονομία για να του πείτε κάτι που απαγορεύεται (π.χ. κουνήστε το δάκτυλο και πείτε αυστηρά «Μη!»). Το αντιλαμβάνεται;
8. Παρουσιάζει δυσκολίες σε ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω: τη συγκέντρωση προσοχής-υπερκινητικότητα, τις συνήθειες στον ύπνο, το φαγητό και τις καθημερινές δραστηριότητες φροντίδας εαυτού (μπάνιο, ντύσιμο;)

Αν έχετε απαντήσει μέχρι και 5 ναι, τότε συζητήστε τα αποτελέσματα με τον παιδίατρο σας